Ból pleców leczenie - zacznijmy od początku...
Leczenie oparte na dowodach naukowych pomaga służbie zdrowia oraz pacjentom w podejmowaniu decyzji dotyczących najlepszej pomocy, skuteczności leczenia i stosowanych interwencji.
Niestety…
W skali globalnej istnieją duże rozbieżności między popartym dowodami postępowaniem, a praktyką. Inaczej mówiąc - istnieje duże prawdopodobieństwo, że pomoc, którą otrzymujemy na co dzień w leczeniu bólu pleców, jest gorsza od tej, która jest najskuteczniejsza. Wynika to z braku naszej świadomości lub po prostu godzimy się na to.
Co więcej…
Samo publikowanie i rozpowszechnienie badań nie zapewnia ich wdrażania. Mówi nam o tym chociażby to, że aktualnie potrzeba około 17 lat, aby wdrożyć badania i ich wyniki (np. oceniające skuteczność testów diagnostycznych) do praktyki. 17 LAT!!!
Pomiędzy opieką, którą mamy, a jaką moglibyśmy mieć, taki okres czasu to nie luka a przepaść.
Dobrym przykładem w kontekście bólu pleców może być duże opóźnienie diagnostyczne w rozpoznaniu poważnej przyczyny bólu pleców, jaką jest ZZSK (mimo powszechnego dostępu do diagnostyki, która to umożliwia). Średnio wynosi ~8 lat z medianą opóźnienia wynoszącą 5 lat.
Najpierw 264, potem 17, teraz od ręki
Sytuację tę można porównać do historii ze szkorbutem, sprzed setek lat. Szkorbut - choroba wielonarządowa, wywołana niedoborem witaminy C (objawiająca się np. wypadaniem zębów).
Historia brzmi tak:
Mimo iż odkryto korzyści, jakie płyną ze spożywania cytrusów w zapobieganiu szkorbutowi (źródło wit. C), potrzeba było 264 LATA, aby praktykę tę zastosować na statkach u brytyjskich marynarzy.Choć od wdrażania teorii do praktyki nie dzieli nas już 264 a 17 lat, to jednak w dobie internetu wciąż jest to bardzo duża i abstrakcyjna liczba.
Dlaczego więc leczenie bólu pleców nie działa?
Powiedzmy sobie teraz trochę więcej o obecnych praktykach w leczeniu bólu pleców. Oto kilka przykładów:
- bezwzględny odpoczynek (rozumiany jako zalecenia do braku aktywności)
- stosowanie opioidów
- zastrzyki do kręgosłupa
- zabiegi chirurgiczne
- wykonywanie badań obrazowych (rezonans magnetyczny, rentgen)
- terapie manualne (np. masaże, manipulacje, mobilizacje itp.)
Głównym wyzwaniem z tym związanym, jest zaprzestanie stosowania tych nieefektywnych i niekiedy szkodliwych praktyk, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do efektywnej i skutecznej pomocy opartej na dowodach.
Jak leczyć ból pleców opierając się na badaniach?
W literaturze w celu pozbycia się bólu pleców opracowuje się ku temu “ogólne instrukcje”. Noszą one nazwę WYTYCZNE.
Wytyczne stanowią zintegrowane i podsumowane zalecenia oparte na najlepszych dostępnych dowodach, stanowiąc konsensus pomiędzy ekspertami. Są akceptowane jako najskuteczniejsza i najbezpieczniejsza forma leczenia, dlatego powinny zostać uwzględnione przed innymi.
Na poniższej fotografii widzisz zbiory kolorowych kółek, czyli czynników wpływających na problem z plecami. Zależą one od siebie wzajemnie co pokazują liczne linie pomiędzy zbiorami.
W centralnej części widzimy białe koła, pokazujące rezultaty sumowania poszczególnych zbiorów. Jak widzimy, największym jest wpływ na jakość życia i ból.
Widząc jak złożonym problemem jest ból pleców możesz się zastanowić czy ktoś “rozebrał Ci” ból pleców na części pierwsze. Jest to o tyle ciekawe, że dużo z nich stanowią kategorie, które wydają się być często pomijane (a są równie istotne).
Co ciekawe, każda strategia leczenia Twojego bólu pleców, która poszukuje i leczy najbardziej dominujący czynnik, jest mniej skuteczna niż leczenie 2 lub więcej dowolnie wybranych czynników.
Na tym krótkim przykładzie chciałem Ci pokazać, jak ważna jest edukacja. Edukacja czyli 1 z 3 filarów wytycznych w leczeniu bólu pleców. To ona wpływa na zwiększenie świadomości.
Czyli wiesz, co robisz, dlaczego, jak często, znasz skuteczność podejmowanego działania i jesteś w stanie się obserwować i “dostrajać proces” do siebie i aktualnych warunków.
Jak widzisz Twoje szeroko rozumiane zaangażowanie w proces jest niezwykle ważne w powrocie do zdrowia. Nazywamy to samozarządzaniem czyli 2 z 3 filarów leczenia bólu pleców.
Co ciekawe żadna z metod pasywnych - nie angażujących pacjenta w proces (np. wymienione we wcześniejszym punkcie) nie znajdują się w I rzędowym leczeniu bólu pleców.
3 filarem jest aktywność, działająca na wiele grup czynników, w tym m.in.:
- czynniki biomechaniczne (wzmacnianie tkanek),
- czynniki dot. przetwarzania bodźców bólowych (działanie przeciwbólowe),
- czynniki psychologiczne i społeczne (zmiana przekonań, poprawa nastawienia i nastroju często zaniżonego u osób z bólem)
Tak jak w życiu - w problemach z plecami nie ma “magicznych pigułek” i dróg na skróty. Jednak możemy wyszczególnić te “najważniejsze” czynniki, w których zaadresowaniu pomagają nam wytyczne.
Ból lędźwi leczenie - z życia wzięte...
Problem jest obecny o czym świadczą poniższe przykładowe informacje:
- Mniej niż 20% pacjentów z bólem pleców otrzymało od lekarza rodzinnego informacje i porady oparte na dowodach naukowych.
- W innym badaniu tylko ~połowie z 706 osób z przewlekłym bólem w dolnej części pleców zalecono ćwiczenia fizyczne.
- W pracy badającej odpowiedzi 1361 fizjoterapeutów pracujących w Niemczech, zgodność z wytycznymi w całym procesie leczenia bólu pleców wynosiła 38%.
Także jak widzisz, problem z obecnym leczeniem bólu pleców jest dosyć spory i polega głównie na zbyt małym używaniu leczenia o wysokiej wartości a nadużywaniu leczenia o niskiej wartości.
Leczenie bólu kręgosłupa lędźwiowego. Podsumowanie + rozwiązanie
Mając to wszystko na uwadze, raczej nie dziwi fakt, czemu przysłowiowa 30min wizyta okraszona obowiązkami formalnymi często nie stanowi rozwiązania.
Ciężko w tym czasie zawrzeć elementy diagnostyki, wytłumaczenia problemu, praktycznego działania, nauki samozarządzania i ustalenia konkretnych etapów powrotu do zdrowia wraz z ich monitorowaniem i wyciąganiem wniosków.
Dlatego warto zmieniać sposób patrzenia na rozwiązanie problemu bólowego z “magicznego spotkania” na realizację procesu powrotu do zdrowia.
Proces rozumiany jako zwiększenie wiedzy, dotyczący:
- jej przekazania i zrozumienia,
- zrozumienia i wdrożenia,
- wdrożenia i analizy postępowania.
Wiedząc to wszystko, warto mieć:
- nieograniczoną możliwość wracania do istotnych zagadnień,
- stały dostęp do treści,
- możliwość weryfikacji postępowania (czyli dowody na skuteczność tego, co robię),
- proces dostosowany do siebie.