Przepuklina kręgosłupa = ból lędźwi… ale czy na pewno?
Załóżmy hipotetyczną sytuację. Doskwiera Ci ból lędźwi. Dostajesz zlecenie wykonania badania obrazowego (dalej będę używał - rezonans kręgosłupa). Po jego wykonaniu, na wynikach wychodzą różne zmiany, takie jak dehydratacja, osteofity i ona - PRZEPUKLINA kręgosłupa.
Zaczynasz się bać. Nie za bardzo rozumiesz co to znaczy. Nie znasz szerszego kontekstu. Zakładasz, że to problem, ponieważ jest to ‘’odstępstwo od normy’’. Możesz pomyśleć “Teoretycznie źle, ale przynajmniej wiem czemu mnie boli…”Niestety, nie do końca.
W tym wpisie przyjrzymy się istotności wykonania rezonansu kręgosłupa i jego potencjalnym konsekwencją, w tym wpływu na przewlekły ból lędźwi. Poznasz pytania, na które warto sobie odpowiedzieć, przed podjęciem decyzji o wykonaniu rezonansu kręgosłupa.
Rezonans magnetyczny kręgosłupa lędźwiowego - świadoma decyzja?
Zdolność pacjenta do podejmowania decyzji medycznych (tu rezonansu kręgosłupa), możemy określić jako:
✅ zrozumienie, jakie korzyści i ryzyka stoją za proponowanym sposobem leczenia bólu lędźwi,
✅ znajomość alternatywnych rozwiązań w stosunku do proponowanej interwencji,
✅ zrozumienie sytuacji, w jakiej się znajdujemy (np. czy w moim przypadku rezonans kręgosłupa jest potrzebny)
✅ świadomość długoterminowych konsekwencji swoich decyzji,
✅ otwarte informowanie o swoich obiekcjach i wyborze.
Przepuklina kręgosłupa rezonans magnetyczny - zadaj sobie te pytania
Mając na uwadze powyższe punkty, powstają zatem pytania, na które warto sobie odpowiedzieć, w celu podjęcia racjonalnej decyzji. Oto kilka przykładowych:
1. Czy na pewno w moim przypadku powinno się wykonać rezonans kręgosłupa?
> U większości osób z bólem lędźwi (90%-95%) nie można dokładnie określić pojedynczej przyczyny bólu. Rezonans tu nic nie pomoże. U 5-10% osób z objawami neurologicznymi (czyli np. przepuklina kręgosłupa powodująca objawy), które wybiorą leczenie nieoperacyjne i nie wykazują objawów poważniejszej choroby, też będzie zbędne, ponieważ nie wpłynie na przebieg leczenia.Rezonans jest głównie przydatny w niewielkiej podgrupie pacjentów, u których istnieje podejrzenie wystąpienia poważnej przyczyny bólu lędźwi, które łącznie stanowią ~1-2%.
☝️Co należy zrobić?
Przede wszystkim upewnić się, czy nie zmagamy się z poważniejszą chorobą. W tym celu wykonuje się tzw. badanie przesiewowe.
2. Czy znam ryzyko pochopnie wykonanego rezonansu kręgosłupa?
> Osoby, u których wykonano wczesny rezonans kręgosłupa bez wskazań, częściej poddawały się operacji, częściej korzystały z iniekcji do kręgosłupa i częściej przyjmowały opioidy na receptę, a mimo to wykazywały wyższą ocenę bólu lędźwi w 1-rocznej obserwacji niż osoby, u których nie wykonano wczesnego rezonansu. Dodatkowo warto podkreślić, że badania te mogą opóźnić podjęcie właściwego leczenia. A to i tak nie wszystko…
☝️Co należy zrobić?
Znowu - należy upewnić się, czy mamy wskazania do wykonania rezonansu kręgosłupa (patrz pyt. 1). Jeżeli nie, to również nie wykonywać ich “na wszelki wypadek”, tylko podjąć się leczenia I rzutu bólu lędźwi, które opisują tzw. “wytyczne”. Więcej o tym dowiesz się w tym wpisie...
📚Dlaczego leczenie Twojego bólu pleców nie działa?📚
3. Czy aby na pewno rezonans kręgosłupa jest najlepszą formą diagnostyki i poznam dzięki niemu przyczynę bólu lędźwi?
> Pacjenci bardzo często uważają wykonanie rezonansu kręgosłupa za coś koniecznego. Głównie w celach diagnostycznych, uzasadnienia objawów i ułatwienia bardziej indywidualnego leczenia. Niestety nie jest to zalecana forma diagnostyki (o zalecanej niżej).
Warto wiedzieć, że bezobjawowe zmiany w odcinku lędźwiowym kręgosłupa są niezwykle częste. Oznacza to, że w kręgosłupie mogą występować zmiany widoczne na rezonansie, takie jak np. przepuklina kręgosłupa, ale w gruncie rzeczy są one bezobjawowe i to nie one powodują ból. Nawet w wieku 20 lub 30 lat prawdopodobieństwo wystąpienia jakiejś nieprawidłowości w badaniu rezonansem jest bardzo wysokie.
Istotną informacją jest również to, że zmiany te są m.in. zwykłym efektem starzenia się, tak samo, jak np. siwe włosy czy zmarszczki na skórze. Co więcej, sama przepuklina występuje u od 24-27% osób bezobjawowych, gdzie wiele z nich jest wykrywanych przypadkowo. Dodatkowo bezobjawowe zmiany są powszechne nie tylko w kręgosłupie lędźwiowym, ale występują w całym ciele.
☝️Co należy zrobić?
Opracowania zalecają, aby bardziej skupiać się na ocenie funkcji naszego ciała niż na obrazowaniu w bólu lędźwi. Jest to tzw. diagnostyka funkcjonalna. Polega ona głównie na znalezieniu ruchów i pozycji kręgosłupa, w których objawy się nasilają, a w których zmniejszają. Możemy np. odczuwać ból lędźwi podczas zginania się, a ulgę w wyproście. Znając to, jesteśmy w stanie dopasować pod siebie odpowiednie ćwiczenia, dzięki którym możemy stopniowo odzyskać sprawność i wrócić do zdrowia.
Ciekawostka
Udowodniono również, że medyczny żargon, a więc słowa używane do opisu wyników rezonansu kręgosłupa, takie jak “zmiany zwyrodnieniowe, zwężenie przestrzeni międzykręgowej, przemieszczenie materiału krążka” itp., mogą mieć zły wpływ na pacjenta.
Tego typu określenia okazały się powiązane z gorszym postrzeganiem diagnozy, co z kolei może skutkować katastrofizacją, strachem, unikaniem aktywności i mniejszymi nadziejami na powrót do zdrowia.
Głównie wynika to z niezrozumienia tych strasznie brzmiących określeń, a udowodniono również, że proste włączenie do opisu informacji o częstości występowania zmian u osób bezobjawowych, okazały się zmniejszać stosowanie leków narkotycznych wśród osób z bólem lędźwi.
Podsumowanie + BONUS
Obecnie około 1 na 3 pacjentów zgłaszających się do podstawowej opieki zdrowotnej z bólem lędźwi jest poddawany obrazowaniu w tym rezonansowi kręgosłupa. Wiedząc ile osób, go naprawdę potrzebuje, to bardzo dużo.
Teraz wyobraź sobie, że przychodzimy do specjalisty i w trakcie przysłowiowej 30min wizyty omawiane są nam wszelkie za i przeciw korzyści i ryzyka, wskazania i przeciwwskazania co do wykonania rezonansu kręgosłupa, oraz inne czynniki, które poruszyliśmy w tym wpisie.
Brzmi abstrakcyjnie, prawda?
Problem jest złożony, tym bardziej wiedząc, że około połowa wszystkich pacjentów zgłaszających się do lekarza uważa, że konieczne jest obrazowanie dolnej części pleców.
Dlatego tak ważne jest edukowanie siebie pod kątem naszego problemu i decyzji z nim związanych. Warto w tym celu mieć:
- stały dostęp do treści,
- nieograniczoną możliwość wracania do istotnych zagadnień,
- proces dostosowany do siebie,
- możliwość weryfikacji postępowania (czyli dowody na skuteczność tego, co robię)